Muszle ustępowe

 


Historia muszli ustępowych

Już 3000 lat p.n.e w Sumerze pociągano za sznurek, czym otwierano zbiornik z płynącą pod sedesem wodą. Tysiąc lat później, w grobach władców chińskiej dynastii Han można znaleźć wszystko, czego Chińczyk tamtych czasów (III w. p.n.e. – I w. n.e.) potrzebował do życia – meble, ubrania, jedzenie. Archeolodzy badający w lipcu 2000 w prowincji Henan grób jednego z tych władców zdziwili się, kiedy w jednym z pomieszczeń znaleźli… sedes. Kamienny sedes spłukiwany wodą był podobny do tych używanych przez nas, a nawet wygodniejszy. Miał on specjalne oparcia pod ręce, tak że można było siedzieć w nim jak w fotelu.

    Nocniki były w powszechnym użyciu bardzo długo, niemal do czasów współczesnych. Nocniki prostych ludzi były zwykle miedziane lub fajansowe, bogatsi mieli nocniki srebrne, niektórzy bardzo ozdobne. Król Anglii James I, który panicznie bał się otrucia przechowywał swój nocnik w skórzanym pokrowcu zamykanym na klucz.   

1023.jpg    W średniowieczu można było korzystać z naczyń nocnych zwanych „lasana” lub wydrążonych krzeseł „sallae petrusae”, które opróżniano do kadzi lub dołu pod klatką schodową. Ci, którzy chcieli oszczędzić sobie trudu drogi, wylewali zawartość  nocników przez okno. Biada spacerującym – dobrze, gdy skończyło się tylko na zabrudzeniu, bo zdarzały się również poważniejsze okaleczenia. Wypadki takie nie były wcale odosobnione, skoro istniała grupa adwokatów specjalizujących się w prowadzeniu tego rodzaju spraw. Jeszcze w średniowiecznych miastach straże miejskie patrolujące ulice nocą, by uniknąć zbezczeszczenia munduru zawartością nocnika, musiała głośno nawoływać „idzie się”. Także w Paryżu dość długo utrzymywał się zwyczaj wylewania zawartości tych naczyń wprost na ulicę. W 1701 roku odnotowano nawet wypadek śmiertelny- wysoki urzędnik parlamentu wypadł z okna opróżniając nocnik. A cóż robili Paryżanie, gdy poza domem przycisnęła ich potrzeba? Z upodobaniem chadzali pod rząd cisów w Ogrodzie Tuileries. „czyniąc obrazę dla oka i dla nosa”.

Tak jak w przypadku wielu innych wynalazków, również sedes spłukiwany wodą został teoretycznie opracowany przez  Leonarda da Vinci (1452-1519). Uczony ten w XV wieku opracował dokładne projekty toalet do zamku Franciszka I.

1024.jpg    Ludwik XIV (1638-1715) udzielał poufnych audiencji uprzywilejowanym osobom siedząc na fotelu do załatwiania potrzeb naturalnych. Jak wieść niesie, podobnie czynił również król Władysław Jagiełło. W XVII w. wieczny Wersal nie słynął z czystości. W ukochanej rezydencji Króla-Słońce czuć było uryną, mino że można było korzystać z przenośnych sedesów na kółkach. Ponad pół wieku wcześniej angielska królowa Elżbieta I (1533-1601) – znana ze swojego zamiłowania do higieny (kąpała się raz w miesiącu „czy trzeba czy nie trzeba”) – kazała w swoim pałacu Richmond zamontować ustęp spłukiwany wodą. Projektantem tego urządzenia był John Harington, angielski poeta i ekscentryk (kąpał się codziennie!). Pierwszy water-closet zainstalowano w 1589 roku w jego wiejskiej posiadłości Kelston. Za przykładem monarchini nie poszli jednak poddani i prze długi czas były to jedyne ustępy wodne w Anglii. Pierwszą nowoczesną miskę ustępową ze spłuczką skonstruował i co ważne  opatentował Thomas Crapper pod koniec XIX wieku; pierwszą użytkowniczką jego wynalazku, była królowa Victoria. Co ciekawe, firma „Thomas Crapper & Co” istnieje do dziś. Zajmuje się produkcją ekskluzywnych mosiężnych wanien, stylowych zaworów i zasuw, czy spłuczek toaletowych.

1025.jpg    Do Polski water-closet trafił w latach 80. XIX w. Zamontowano go w pałacu hrabiego Konstantego Zamoyskiego w Kozłówce. Sto lat wcześniej w rezydencji magnackich korzystano najczęściej z przenośnych sedesów. Tylko w reprezentacyjnych pałacach rezerwowano miejsce dla zaspokajania potrzeb naturalnych. Jedną z takich rezydencji był Wilanów, gdzie z inicjatywy Izabeli Czartoryskich Lubomirskiej wzniesiono w latach 1775-1778 pawilon kąpielowy zwany łazienką. Znajdowało się w niej „kakatorium” (ustronne miejsce, którego ściany zdobiły malowane palmy), „stolec” czyli sedes w formie książek i „bieda” – bidet „z wanienką z farfury holenderskiej”. Na takie luksusy mogli sobie pozwolić tylko magnaci, reszta śmiertelników była w gorszej sytuacji. Mieszkańcy polskich miast budowali miejsca ustronne najczęściej na podwórzach. Jeśli dom był wyposażony w kanał odprowadzający, wówczas na każdym piętrze był ustęp. W wielu starych czynszowych kamienicach istnieją one do dziś. Podziemne kanały opróżniano co najmniej dwa razy w roku. Dla mieszkańców był to dość kłopotliwy, gdyż każdy dom miał osobny kanał.

fot. muratordom.pl    W 1905 roku, szwajcarska firma Geberit, skonstruowała drewnianą spłuczę nadtynkową z ołowianą powłoką uszczelniającą wewnątrz. Blisko 50 lat później, ta sama firma rozpoczęła produkcję spłuczek z PCW. W 1977 roku, Geberit zaprezentował system przenoszący obciążenie z przyborów sanitarnych takich jak: miska ustępowa, bidet, czy umywalka na podtynkowe stelaże. Jak się okazało, to przełomowe osiągnięcie, jest dziś podstawą do urządzania nowoczesnych łazienek.

    Obecnie wyróżniamy dwa typy misek ustępowych: talerzowe (płaskie) lub lejowe. Oba posiadają zamknięcie wodne w postaci syfonu. Tworzy go wyprofilowany w formie litery U przewód odpływowy.

W miskach talerzowych woda wypełnia oprócz syfonu także płaskie zagłębienie pod ujściem wody z rury spłukującej. Miski płaskie zostały jednak wyparte przez bardziej higieniczne i łatwiejsze do utrzymania w czystości lejowe.

W starych budynkach spotkamy zwykle miski ustępowe z pionowym wylotem odpływu. Odpływ taki był połączony ze znajdującym się bezpośrednio w podłodze wlotem do rury łączącej naszą toaletę z pionem kanalizacyjnym. Przyłącze do pionu znajdowało się pod sufitem niższej kondygnacji. Jeśli więc odpowiadało nam miejsce montażu miski, to przy remoncie i wymianie starej miski musimy kupić nową miskę ustępową również z pionowym odpływem w podstawie.

Miski ustępowe są przeważnie ceramiczne, ale spotyka się też ze stali nierdzewnej. Te ostatnie zwykle należą do ekskluzywnych serii przeznaczonych do montażu w toaletach, gdzie w wystroju dominują szkło i metal.

fot. muratordom.pl    Płuczki stosowane przy miskach ustępowych, mogą być zbiornikowe lub ciśnieniowe. W pierwszych do spłukiwania wykorzystywana jest siła nagromadzonej w zbiorniku wody, w drugich – bezpośrednio ciśnienie wody w instalacji wodociągowej.

Spłuczki zbiornikowe mogą mieć zbiornik umieszczony nisko lub wysoko. To drugie rozwiązanie nie jest już stosowane w nowych instalacjach. Wciąż jednak w handlu możemy znaleźć zbiorniki i inne części do tego typu spłuczek.

Zbiornik wysoki, nazywany też górnopłukiem, zawieszany jest ok. 2 m ponad podłogą. Wylot zbiornika zamykany jest zaworem dzwonowym. Doprowadzenie wody zamykane było zaworem pływakowym po podniesieniu się wody w zbiorniku do określonego poziomu. Na wypadek uszkodzenia lub zablokowania zaworu pływakowego w zaworze dzwonowym był otwór przelewowy, którym woda mogła spływać wprost do rury płuczącej. Takie rozwiązanie zabezpieczało toaletę i cały dom przed zalaniem. Górnopłuk uruchamia się poprzez pociągnięcie dźwigni, która podnosi nieznacznie dzwon zaworu ku górze. Wytworzone podciśnienie powoduje wessanie wody ze zbiornika do rury płuczącej, która w ciągu kilku sekund spływa do miski ustępowej. Dzięki różnicy wysokości wystarczało napełnienie zbiornika 5 litrami wody, aby dokładnie spłukać miskę. Mankamentem tego rozwiązania jest jednak hałas podczas spływania wody. Górnopłuki zajmowały dużo miejsca, ponieważ na ścianie ponad miską nie było już możliwości zamontowania szafki lub półek. Ze względu na wysokość zawieszenia utrudnione były również prace remontowe i konserwacyjne. Dziś powszechnie używa się spłuczek niskich – dolnopłuków. Są one zawieszane na ścianie na niewielkiej wysokości ponad miską ustępową lub montowane bezpośrednio na podstawie miski. Dolnopłuki są wyższe i węższe od górnopłuków. Wlot do rury płuczącej zamykany jest zaworem spustowym, uruchamianym za pośrednictwem dźwigni lub podnoszonym bezpośrednio w górę ciągadłem z gałką. Podobnie jak w górnopłukach dopływ wody w dolnopłuku jest zamykany zaworem pływakowym. Zabezpieczeniem przed zalaniem w przypadku uszkodzenia zaworu pływakowego jest rura przelewowa w zaworze spustowym.

fot. muratordom.pl

    Odmianą dolnopłuku jest coraz częściej stosowany zbiornik podtynkowy. Zawiesza się go na specjalnym stelażu ze stalowych kątowników w ścianie i maskuje płytami suchego tynku (gipsowo-kartonowymi, gipsowo-włóknistymi). Do zbiorników podtynkowych stosuje się miski ustępowe zawieszane na ścianie. Mocowane są one do stalowego stelażu podtrzymującego zbiornik pod tynkiem. Współczesne dolnopłuki i zbiorniki podtynkowe mają możliwość oszczędnego wykorzystywania wody ze zbiornika. Zawór spustowy połączony jest z dźwignią, w taki sposób, że możliwe jest jego uruchamianie tak, aby wypłynęła z niego tylko część wody lub cała zawartość.

Mechanizm dźwigni zaworu spustowego pozwala przerwać wypływ wody w czasie spłukiwania – funkcję tą nazywa się popularnie „start-stop”. Stosowane są dwa przyciski, jeden do oszczędnego spłukiwania z użyciem 3 litrów wody i drugi do normalnego spłukiwania przy użyciu 6-9 litrów (w zależności od ustawienia pływaka). fot. muratordom.plCzęsto można spotkać spłuczki izolowane warstwą styropianu, co zapobiega skraplaniu się pary wodnej na zewnętrznych ściankach spłuczki. Spłuczki do zawieszenia na ścianie produkowane są z tworzyw sztucznych. Spłuczki montowane na misce robione są z tego samego co miska materiału, najczęściej z ceramiki. Rzadko już spotykane spłuczki ciśnieniowe są montowane bezpośrednio na dopływie wody z sieci. Podłączane są do przewodu o średnicy minimum 1 cala, czyli 25 mm. Spłuczki takie wymagały dużego ciśnienia w instalacji rzędu 2-6 barów. Uruchamiane są dźwignią, która otwiera zawór ciśnieniowy. Czas otwarcia zaworu oraz ciśnienie wody na wypływie ze spłuczki można ustawić śrubami regulacyjnymi. Otwarcie zaworu powoduje zawsze znaczny hałas i wibracje, które mogą przenosić się na całą instalację wodociągową. Spłuczki tego typu są bardzo wrażliwe na korozję i zanieczyszczenia, co często prowadzi do awarii lub niewłaściwego działania. Nowoczesne bezdotykowe urządzenia spłukujące miskę ustępową reagują na trwającą minimum 6 sekund obecność użytkownika w strefie oddziaływania fotokomórki. Po 3 sekundach od momentu opuszczenia strefy następuje automatyczny wypływ wody. Jeżeli zajdzie potrzeba dodatkowego spłukania, można to zrobić za pomocą ręcznego przycisku.

     Ostatnim krzykiem mody są muszlobidety, czyli muszle ustępowe z funkcja podmywania. najbardziej rozbudowane urządzenia posiadają funkcję suszarki, mają dwie głębokości wysuwania się natrysku, odciąg zapachu i możliwośc regulacji temperatury wody, a nawet rozpylanie zapachu. 


 Podział muszli ustępowych

 
Muszle ustępowe można dzielić według szeregu kryteriów. Ze względu na sposób rozwiązania odpływu muszle dzielimy na:
– warszawskie z odpływem skierowanym pionowo w dół
– poznańskie (zwane też uniwersalnymi), z odpływem poziomym
    Z uwagi na sposób montażu muszle można dzielić na:
– stojące, montowane na podłodze
– wiszące, montowane na ścianie
– tureckie, wpuszczane w posadzkę pomieszczenia
    Materiałem na muszle może być:
– porcelana, fajans, kamionka
– stal nierdzewna,
– żeliwo i stal emaliowana (muszle tureckie)
    Podział muszli ze względu na przeznaczenie:
– dla dzieci (są  niższe około 35 cm)
– dla dorosłych (wysokość 39-41 cm)
– dla osób niepełnosprawnych (45-50 cm)
   Muszle specjalne:
– muszle podciśnieniowe stosowane np. w samolotach
– muszle ustępowe z pompą ręczna lub elektryczną (stosowane na statkach, jachtach)
– muszle z funkcją bidetu
– muszle z funkcją pisuaru (dwusystemowe)
– muszle przenośne i przewoźne (np. stosowane w kabinach sanitarnych)
1031.jpg Muszla kompaktowa posiada zbiornik zintegrowany z miską, wykonany z tego samego materiału. Może mieć odpływ pionowy lub poziomy. W ofercie dla osób niepełnosprawnych posiada większą wysokość i deskę sedesową z wycięciem.
1032.jpg Muszla ustępowa wisząca w wykonaniu dla osób niepełnosprawnych. Posiada większą długość i specjalna deskę sedesową z wycięciem
1035.jpg Muszla ustępowa wisząca w wykonaniu zwykłym
1036.jpg Muszla ustępowa stojąca do montażu z dolno- lub górnopłukiem. Może mieć odpływ pionowy lub poziomy
1037.jpg Muszla ustępowa ze stali nierdzewnej wisząca
1034.jpg Luksusowy kompakt z tylną ścianką skrywającą podejście kanalizacyjne.
1091.jpg Sanitariat w przedszkolu z muszlą ustępową o wysokości 33 cm (seria ceramiki Nova Top Junior firmy KOŁO)

1038.jpg

Muszla ustępowa turecka, stopowa. Jedyny typ muszli nie posiadający wewnętrznego syfonu (zamknięcia wodnego). Wymaga zakupu specjalnej kształtki syfonowej do podłączenia z kanalizacją.
1041.jpg Muszla kompaktowa w wykonaniu narożnym.
1040.jpg Muszla podciśnieniowa z pompą ukrytą w konstrukcji muszli
1039.jpg Tylna ścianka muszli podciśnieniowej.

1044.jpg1045.jpg

Rys. Powyżej muszla jachtowa i różne warianty odprowadzania ścieków

Fot. Muszla w wykonaniu dwusystemowym z funkcją pisuaru. U dołu na rysunkach wyjaśnienie zasady działania muszli

 

 

 

Muszla dwusytemowa posiada specjalnie ukształtowaną ściankę

ceramiczną z otworami dla przepływu uryny. Przy braku korzystania z muszli system zamykający odpływ uryny pozostaje zablokowany nie dopuszczając do przenikania gazów kanałowych do pomieszczenia. Nacisk na deskę powoduje otwarcie odpływu i usunięcie uryny do kanalizacji osobnym przewodem o małym przekroju. Spuszczenie wody przepłukuje muszlę, przy czym odpływ wody odbywa się głównym przewodem odpływowym z muszli o dużej średnicy. Rozwiązanie takie pozwala na znaczne oszczędności wody.

 

 

 

 

 

 

 

 

Systemy spłukiwania

W muszlach ustępowych można wyróżnić następujące sposoby spłukiwania:
– dolnopłuki
– górnopłuki
– spłuczki podtynkowe ze spłukiwaniem ręcznym
– spłukiwanie  pneumatyczne
– spłukiwanie elektroniczne

Dolnopłuki

    Mają pojemności od 6-9 litrów, mogą być natynkowe, podtynkowe i kompaktowe (połączone razem z muszlą). W płuczkach natynkowych spłukiwanie może się odbywać ręcznie za pomocą przycisku pojedynczego, podwójnego ( z tzw, małym i dużym spłukiwaniem), przy czym oba rozwiązania mogą dodatkowo posiadać lub nie funkcję „stop”, zatrzymującą spłukiwanie w dowolnym momencie.

Górnopłuki

   Obecnie wycofywane ze sprzedaży. Mają pojemności 9 lub 12 litrów. Spłukiwanie ręczne przez pociągnięcie dźwigni. Brak możliwości stopu.

Spłuczki podtynkowe

    Mogą być mocowane samodzielnie bez stelaża lub na stelażu do zabudowy mokrej bądź suchej. Pojemności wahają się od 6-9 litrów. Mogą posiadać płytkę spustową przednią (czołową) lub górną, z pojedynczym przyciskiem lub podwójnym.  W urządzeniach uruchamianych ręcznie zawór pływakowy połączony jest z dźwignią płytki spustowej. W pneumatycznych – uruchamianie spustu wody odbywa się za pośrednictwem membrany i wężyka sprężającego powietrze. Przyciśnięcie przycisku unosi membranę która połączona jest z dźwignią zaworu pływakowego.

1063.jpg

Fot. Muszla ustępowa ze spłukiwaniem pneumatycznym pedałowym

1075.jpg1076.jpg

Fot. Spłuczki podtynkowe

   Urządzenia bezdotykowe, elektroniczne posiadają zawory elektromagnetyczne współpracujące z czujnikiem podczerwieni. Czujnik wykrywa zakłócenia w obszarze wokół muszli i zamyka obwód elektryczny zaworu spustowego. Urządzenia tego typu działają zawsze z pewną zwłoką czasową, np. czas wykrywania wynosi fabrycznie 7s, uruchamiają się też samoczynnie po każdorazowej przerwie w dopływie prądu.

1080.jpg1079.jpg1066.jpg

Fot. Różne typy płytek spustowych do spłuczek podtynkowych. Od lewej – pojedyncza, podwójna, z czujnikiem podczerwieni.

   Konstrukcje zaworów pływakowych są odmienne w zależności od modelu i producenta spłuczki. Nowością rynkową są spłuczki z zaworami grawitacyjnymi działającymi na zasadzie podwójnego syfonu (zob. rysunki).